Προβιοτικά - πώς επηρεάζουν τον οργανισμό;

10 Οκτώβριος 2024

Αναρτήθηκε από: Mateusz Durbas Times Διαβάστε: 2169 Σχόλια: 0

Η έμφαση στη σημασία του γαστρεντερικού μικροβιόκοσμου στη διατήρηση της υγείας και στην παθογένεια πολλών χρόνιων ασθενειών (π.χ. φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ψυχιατρικές διαταραχές) σημαίνει ότι η τροποποίησή του παρουσιάζει σήμερα μεγάλο ενδιαφέρον. Η σύνθεση του εντερικού μικροβιώματος επηρεάζεται σημαντικά από τα προβιοτικά, τα πρεβιοτικά, τα συνβιοτικά, τα αντιβιοτικά και τη μεταμόσχευση (μεταφορά) του εντερικού μικροβιώματος.

Τι είναι τα προβιοτικά;

Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες, ασκούν ευεργετική επίδραση στην υγεία του οργανισμού-ξενιστή. Στους μικροοργανισμούς με προβιοτική δράση περιλαμβάνονται ιδίως βακτήρια υπεύθυνα για την παραγωγή γαλακτικού οξέος των γενών Lactobacillus (π.χ. Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus rhamnosus) και Bifidobacterium (π.χ. Bifidobacterium animalis, Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum, Bifidobacterium breve). Αξίζει να αναφερθεί ότι η ταξινομία των μικροοργανισμών που ιστορικά ανήκαν στο γένος Lactobacillus άλλαξε τον Απρίλιο του 2020 και οι ακόλουθες ονομασίες χρησιμοποιούνται πλέον για αρκετά από τα προαναφερθέντα στελέχη: Lacticaseibacillus casei, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus. Άλλοι μικροοργανισμοί που παραδοσιακά συμπεριλαμβάνουμε στα προβιοτικά είναι η ζύμη Saccharomyces boulardii.

Προβιοτικά - ιδιότητες

Αξίζει απαραιτήτως να τονιστεί ότι οι ιδιότητες των προβιοτικών εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από το στέλεχος. Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα των πειραμάτων που πραγματοποιήθηκαν με ένα συγκεκριμένο στέλεχος δεν μπορούν να παρουσιαστούν ως αξιόπιστες αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα άλλων, μη επαληθευμένων στελεχών προβιοτικών βακτηρίων. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος δράσης κοινός για όλα τα προβιοτικά, αλλά μπορούμε γενικά να διακρίνουμε τρεις κύριους μηχανισμούς δράσης:

Κοινός σε πολλά γένη: παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας, επίδραση στην εντερική διέλευση, προστασία από τον αποικισμό, ομαλοποίηση του μικροβιώματος, ανταγωνισμός με παθογόνους μικροοργανισμούς, επίδραση στην αυξημένη ανταλλαγή εντεροκυττάρων (δηλαδή επιθηλιακών κυττάρων του λεπτού εντέρου).
Κοινά για τα επιμέρους βακτηριακά είδη: σταθεροποίηση του εντερικού φραγμού, παραγωγή βιταμινών (Β1, Β7, Β9 και Κ), μεταβολισμός αλάτων χολικών οξέων, άμεσος ανταγωνισμός, ενζυμική δραστηριότητα, εξουδετέρωση καρκινογόνων ουσιών (δηλ. εξωτερικών καρκινογόνων ουσιών).
Ειδικά για το στέλεχος: ενδοκρινική δράση, νευρογενής δράση, διαμόρφωση της ανοσολογικής απόκρισης, παραγωγή ειδικών βιοδραστικών ουσιών.

Προβιοτικά - εφαρμογές

Οι κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας για το 2020 σχετικά με τη χρήση προβιοτικών σε επιλεγμένες γαστρεντερικές παθήσεις προτείνουν τη συμπληρωματική χορήγηση των ακόλουθων στελεχών προβιοτικών βακτηρίων (περιλαμβάνονται μόνο εκείνα που είναι σήμερα διαθέσιμα στην Πολωνία):

Saccharomyces boulardii_ για την πρόληψη της μόλυνσης από παθογόνα
Clostridium difficile σε ενήλικες και παιδιά που λαμβάνουν αντιβιοτικά.
Ένας συνδυασμός 8 στελεχών προβιοτικών βακτηρίων (L. paracasei DSM
24733, L. plantarum DSM 24 730, L. acidophilus DSM 24735, L.
delbrueckii subsp. bulgaricus DSM 24734, B. longum DSM 24736, B.
infantis DSM 24737, B. breve DSM 24732, S. thermophilus DSM 247) σε
ενήλικες και παιδιά για τη θεραπεία της βλεννογονίτιδας (pouchitis)
(pouchitis).
L. rhamnosus GG ATCC 57103 και L. reuteri DSM 17938 για την
πρόληψη της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας (NEC) σε πρόωρα βρέφη.

Αντίθετα, οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές της Πολωνικής Εταιρείας Γαστρεντερολογίας του 2018 προτείνουν τη χρήση μεμονωμένων στελεχών προβιοτικών βακτηρίων ή μιγμάτων προβιοτικών στελεχών που έχουν δοκιμαστεί για την αποτελεσματικότητά τους στη θεραπεία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (IBS) για την ανακούφιση τόσο των συνολικών συμπτωμάτων όσο και του κοιλιακού φουσκώματος και της διάρροιας. Μεταξύ των συνιστώμενων που είναι σήμερα διαθέσιμα είναι τα εξής:

Bifidobacterium infantis_ 35 624
Lactiplantibacillus plantarum_ 299v
Saccharomyces boulardii_ CNCM I-745

Προβιοτικά - είναι ασφαλή;

Τα προβιοτικά θεωρούνται γενικά ασφαλή και καλά ανεκτά, όπως αποδεικνύεται από το καθεστώς GRAS (Generally Recognized As Safe) από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) και το καθεστώς Qualified Presumption of Safety (QPS) στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε γενικές γραμμές, τα προβιοτικά που έχουν καταχωριστεί ως φάρμακα ή φαρμακευτικά σκευάσματα θεωρούνται σημαντικά καλύτερης ποιότητας από εκείνα που έχουν καταχωριστεί ως συμπληρώματα διατροφής. Στην αγορά διατίθενται σκευάσματα ενός και πολλών στελεχών, αλλά δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις ότι η χρήση μόνο σκευασμάτων πολλών στελεχών θα έχει ως αποτέλεσμα πολύ μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία και τη θεραπεία από εκείνα που προκύπτουν από τη χρήση σκευασμάτων ενός στελέχους.

Προβιοτικά - πότε μπορεί να είναι επιβλαβή;

Με το σημερινό επίπεδο γνώσεων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την εισαγωγή πιθανής προβιοτικής θεραπείας σε πρόωρα βρέφη, σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς και σε βαρέως πάσχοντες ασθενείς που νοσηλεύονται σε μονάδα εντατικής θεραπείας και σε ασθενείς με καθετήρα που έχει εισαχθεί σε μεγάλες φλέβες. Η χορήγηση σκευασμάτων που περιέχουν προβιοτικά στελέχη μέσω της ιγνυαλοστομίας μπορεί επίσης να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ανεπιθύμητες ενέργειες που προκύπτουν από τη χρήση τους. Στην επαγγελματική βιβλιογραφία έχουν επίσης αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις μυκητίασης σε άτομα που έλαβαν Saccharomyces boulardii και βακτηριαιμίας σε άτομα που έλαβαν προβιοτικά βακτήρια. Ωστόσο, υπό το πρίσμα των σημερινών επιστημονικών στοιχείων, θεωρείται ότι ο κίνδυνος μόλυνσης από βακτηριαιμία είναι ουσιαστικά αμελητέος και ότι η κατανάλωση προβιοτικών φαρμακευτικών σκευασμάτων υψηλής ποιότητας σε υγιείς ενήλικες είναι απολύτως ασφαλής.

Πηγές:

Szajewska H.: Προβιοτικά - τρέχουσα κατάσταση των γνώσεων και συστάσεις για
για την κλινική πρακτική. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19-37.
Rondanelli M, Faliva MA, Perna S, et al.: Χρήση προβιοτικών σε
κλινική πρακτική: πού βρισκόμαστε τώρα; Μια ανασκόπηση των υφιστάμενων
μετα-αναλύσεων. Gut Microbes. 2017 Nov 2;8(6):521-543.
Khalesi S, Bellissimo N, Vandelanotte C, et al.: A review of
συμπληρώματος προβιοτικών σε υγιείς ενήλικες: χρήσιμο ή διαφημιστικό; Eur J
Clin Nutr. 2019 Jan;73(1):24-37.
Σταυροπούλου Ε., Μπεζιρτζόγλου Ε.: Τα προβιοτικά στην ιατρική: Μια μακρά
Debate. Front Immunol. 2020 Sep 25;11:2192.
Szajewska H.: Ο ρόλος των προβιοτικών στην πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών του
γαστρεντερικού συστήματος σύμφωνα με τις τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές. Med. Prakt., 2021,
1: 44-53.